Monumententhema 2016 Iconen en Symbolen

Zaterdag 10 en zondag 11 september worden weer de Open monumentendagen georganiseerd. Dit jaar (2016) kregen deze dagen het thema mee ‘Iconen en Symbolen’.

Vorige week brachten we een bezoek aan een van onze huidige projecten, de RK begraafplaats in Schiedam uit 1850. De kapel, het doodgravershuis, de sacristie en het lijkenhuisje staan op de monumentenlijst. Het centrum van deze begraafplaats wordt gevormd door een achthoekige kapel op een kruisvormig basement naar ontwerp van de Rotterdamse architect Willebrordus Thijssen (1853-’54).

De hoofdas van de begraafplaats loopt door het middelpunt van de kapel, als  denkbeeldige lijn tussen de entree en de tegenwoordige uitgang (naar het crematorium). Aan de voorzijde, buiten de entree, maar op de hoofdas, staat – volgens de gemeentelijke monumentenbrochure – een ‘Mariabeeld’ en aan de achterzijde bevindt zich een kleine calvarieberg met Christus aan het kruis. Alvorens de graven in hun groepering en afzonderlijk op overmatige plantengroei te bekijken, bogen we ons over deze twee beelden op de hoofdas.
Al gauw waren we het er over eens dat de vrouwenfiguur geen Maria kan zijn, want een Maria met een anker als attribuut is niet bekend. Op de website van René en Peter van der Krogt wordt gesuggereerd dat het beeld de H. Filomena van Rome († ca. 303) voorstelt, een vermeende martelares. Zij wordt echter meestal niet alleen met een anker afgebeeld, maar daarnaast ook met pijlen en een palmtak als symbool van martelaressen.

Wij denken dat dit beeld bij de entree van de begraafplaats de personificatie van De Hoop voorstelt. Het anker houdt in deze context geen verband met de scheepsbouw, maar is ontleend aan een passage uit de brief van de apostel Paulus aan de Hebreeën ‘De hoop is voor ons een vast en onwrikbaar anker, uitgeworpen aan gene zijde van het voorhangsel, waar Jezus als onze voorloper reeds is binnengegaan, nu Hij […] hogepriester is geworden tot in eeuwigheid’ (Hebreeën 6,  19-20).  Dit thema sluit ook aan bij de opschriften van de prachtige smeedijzeren toegangshekken, die uit het laatste kwart van de negentiende eeuw dateren, evenals dit beeld waarschijnlijk. Het opschrift van het ene hekwerk luidt: ‘Wie in mij gelooft, al is hij ook gestorven zal leven’ (Joh. 11, 25). Het opschrift van het andere hekwerk vermeldt de tekst: ‘Zalig zijn de doden die in den Heeren sterven’ (Openbaring 14, 13). Het beeld van de vrouw met het anker staat hier dus symbool voor de hoop op het Eeuwig leven.