In het Winternummer van Mooi Gelderland, het tijdschrift van de stichting Geldersch Landschap en Kasteelen, stond deze keer een artikeltje over landgoed De Hemelse Berg in Oosterbeek. Ik laat hier de beschrijving volgen deels overgenomen uit de ‘Gids voor de Nederlandse Tuin- en Landschapsarchitectuur’, deel 2 (1996), aangevuld met opmerkingen en correcties):
“In het begin van de achttiende eeuw werd op het fraai tegen de helling van de Wageningse Berg gelegen landgoed ‘De Hemelschen Berg’ de jacht bedreven, en het omstreeks 1735 door Abraham van der Hoop gebouwde huis zal daarom allereerst als jachthuis dienst hebben gedaan. Na het vertrek van de familie Van der Hoop naar Groningen in 1785 werd het waarschijnlijk permanent bewoond. Een achttiende eeuwse prent toont de eenvoudige tuinaanleg uit die tijd. Voor en opzij van het huis lagen enkele rechthoekige perken, bestemd als kruiden- en moestuin en boomgaard. De tuin werd omgeven door een haag met drie openingen waarin hekken waren geplaatst. Naast het huis lag op een heuvel, een tuinkoepel waar vier paden naar toe leidden. Literatuur uit het midden van de achttiende eeuw maakt melding van een ‘plantage’ met ‘veld- en tuyn-vrugten, als vrugtboomen en andere houtgewassen’ en van een hovenier of tuinier woonachtig op het terrein.
In 1807 wordt het huis en de landerijen verkocht aan de latere burgemeester van Arnhem, Derk Gaymans; hij laat het huis afbreken en een nieuw huis bouwen. In 1821 zijn de goederen in eigendom van Jan Kallenberg van Den Bosch (1790-1823). Zijn weduwe, Lucia de Jong die in 1830 hertrouwt met C.P.E. Robidé van de Aa, wonend op het naastgelegen Huis De Pietersberg, laat het park herontwerpen, waarschijnlijk door Zocher jr., maar ook wordt wel de naam van tuinarchitect S.A. van Lunteren genoemd, hoewel hij in 1836 nog maar 33 jaar was. Een ontwerp is tot heden niet teruggevonden. In 1847 wordt de bekende schrijver Jan Kneppelhout (1814-1885) eigenaar.
Buitenplaats ontwerp De Hemelsche Berg. H. Copijn, 1872. Speciale Collecties WUR
En dan vanaf 1872 krijgt Hendrik Copijn van Kneppelhout de opdracht hier een park in landschapsstijl te ontwerpen. Op zijn ontwerptekening is achter het (nieuw gebouwde) huis een open landschapsweide met rondwandeling te zien. Twee vijvers, verbonden door een beek, vormden een eigen parkje, dat van de weg werd afgeschermd door een hoge haag. Rondom de vijvers liepen afwisselende wandelingen, waarbij Copijn veel zorg besteedde aan een gevarieerde bomen – en heesterbeplanting. Ook waren moestuinen en een stuk bouwland in het ontwerp opgenomen. Vóór het huis ontwierp hij een ovaal bloembed. De huidige, uitgestrekte aanleg heeft achter het huis een landschappelijk park met een open weide dat afloopt naar de Rijn. In het beukenbos ligt een sprengbekken dat de sprengen en waterpartijen voorziet. Het terrein vormt thans één geheel met de voormalige landgoederen Hartenstein en Pietersberg. Jan Kneppelhout maakte de plaats tot een belangrijk cultureel centrum.
Gedenkzuil in Oosterbeek, opgericht in 1895.
In 1895 werd door de burgers van Oosterbeek bij de zeventigste verjaardag van mevrouw U.M. Kneppelhout-van Braam (1825-1919), toenmalige bewoonster van het huis, op de heuvel waar ooit een koepel stond, “een stoffelijk blijk van erkentelijkheid voor wat de familie Kneppelhout steeds voor Oosterbeek is geweest” opgericht. In 1914 heeft de tuinarchitect Samuel Voorhoeve voor De Hemelsche Berg een pergola ontworpen, niet ver van de Eendjesvijver gelegen. In 1920, na het overlijden van Mevrouw Kneppelhout, kocht de gemeente Renkum De Hemelse Berg. De Slag om Arnhem in 1944 heeft veel schade veroorzaakt, zodat het huis na de oorlog niet meer werd opgebouwd.
In 2021 werd De Hemelse Berg samen met De Pietersberg overgedragen aan St. Geldersch Landschap en Kasteelen.
