Categoriearchief: Bloemen en Planten

Bloemen en Planten, Familie, Groen Erfgoed

Oldenburgia-Flower market Amsterdam

4 december 2016 Carla Oldenburger Een reactie plaatsen

Bloemenmarkt op het Singel ten tijde van de eerste elektrische trams (zie de afgebeelde tram op de brug).
20161202-5-2 Bloemenmarkt op het Singel. Onleesbaar gesigneerd. Ca. 1910-1920? Collectie J.E. Oldenburger. Foto Walther Schoonenberg

Dit schilderij is van een onbekende schilder; zijn signatie in de rechter benedenhoek bleef althans voor ons onleesbaar. Toch werd ik geroerd door de kleuren van de geraniums en andere planten, de ouderwetse tram, het zicht op het water en de omgeving dat niet meer bestaat en de tuinders gestoken in hun boerenkielen onder hun boerenpetten.

De Bloemenmarkt op het Singel in Amsterdam, ooit bekend als de bloemen- en plantenmarkt, is wereldwijd bekend, maar helaas tegenwoordig meer op toeristen gericht dan op Amsterdamse bloemen- en plantenliefhebbers. Toeristen kopen hier zaden en bloembollen en houten tulpen, omdat zij toch een bloemetje uit Nederland mee naar huis willen nemen. De originele handel in bomen, heesters en vaste planten is bijna verdwenen.

De markt bestaat al eeuwen, maar was vroeger op een andere plaats, namelijk tot 1862 op de de Sint-Luciënwal. Toen de Nieuwezijds Voorburgwal in 1883 werd gedempt, moest de bloemenmarkt verhuizen naar de tegenwoordige plaats aan het Singel.

G. A. Berckheyde, 1686.Bloemenmarkt op Nieuwezijds Voorburgwal. Rechts stadhuis. Coll. Museo Thyssen-Bornemisza, Madrid

Verschillende schilderijen uit de eerste helft van de 20ste eeuw laten nog zien dat de bloemen en planten dagelijks werden aangevoerd met boten, o.a. vanuit Aalsmeer; nu zijn de marktkramen zelf gevestigd op boten, liggend in de gracht, en wordt de handel per vrachtauto aangevoerd.

Een enkele keer worden nog wel eens schilderijen geveild waarop deze oude taferelen te zien zijn. O.a. van Jan Knikker (1911-1990) en Eduard Stoffels (1877-1958). We zien dan boten in het singel liggen met bloemen en planten die uitgestald worden op de kade. Het uitzicht op het water en de overkant was nog vrij in die tijd omdat de drijvende winkels het uitzicht nog niet verstoorden.

Dit schilderij lijkt uniek, omdat het tot nog toe het enige is waarop ook de elektrische tram te zien is. Mooi stukje Amsterdamse geschiedenis zou ik zeggen. Het kan heel goed een kopie zijn, ik weet het niet, maar ik geniet er van. … …Toen er nog bomen en planten te koop waren…

Bloemen en Planten, Boekaankondigingen, Nieuws

1001 vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis

23 november 2016 Carla Oldenburger Een reactie plaatsen

Acanthus mollis. Tekening Alida Withoos. Coll. Bibl. Wageningen Speciale Collecties

Het boek 1001 vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis is gekozen tot het beste geschiedenisboek aller tijden. Els Kloek was de samensteller van dit lexicon. Niet alleen beroemde vrouwen worden ten tonele gevoerd, maar er zijn ook vele geliefde, gehate, bijzondere en invloedrijke vrouwen opgenomen. Drie honderd schrijvers hebben in dit boek samengewerkt met korte biografieēn verwerkt in meer dan duizend lemmata.

Primula x pubescent. Tekening Alida Withoos. Coll. Bibl. Wageningen Speciale Collecties

Liesbeth Missel, conservator Speciale Collectie van de Bibliotheek Wageningen University & Research, leverde een korte biografie aan over de botanisch tekenaar Alida Withoos. Speciale Collecties bewaart een aantal tekeningen van haar hand.

Het boek 1001 vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis is via de boekwinkel te koop (derde druk), maar kan ook online geraadpleegd worden op Digitaal vrouwenlexicon van Nederland. Dus naar de boekhandel of even surfen want het is de moeite waard.

Een aantal tekeningen van Alida Withoos zijn opgenomen in de Wageningen University & Research Image Collections. Je kunt ze gratis downloaden.

De tekst over Alida Withoos, geschreven door Liesbeth Missel en gepubliceerd in 1001 vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis luidt als volgt:

Withoos, Alida (ca. 1661-1730)
© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Liesbeth Missel, Withoos, Alida, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: http://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/WithoosAlida [27/04/2016] Geadopteerd door: Thea de Hilster.

Rosa gallica ‘Versicolor’. Tekening Alida Withoos. Coll. Bibl. Wageningen Speciale Collecties

WITHOOS, Alida (geb. Amersfoort ca. 1661 – begr. Amsterdam 5-12-1730), schilderes van bosstillevens en botanisch tekenares. Dochter van Matthias Withoos (1627-1703), schilder, en Wendelina van Hoorn (1618-ca.1680). Alida Withoos trouwde op 23-1-1701 in Amsterdam met Andries Cornelisz van Dalen (1672-?), schilder. Het huwelijk bleef kinderloos.

Alida Withoos werd als vierde kind (tweede meisje) geboren in een kunstenaarsgezin met acht kinderen in Amersfoort. Haar exacte geboortedatum is niet bekend, maar op basis van haar belijdenis (11-12-1680, Hoorn) en de leeftijdsvermelding bij haar huwelijk wordt verondersteld dat zij in 1661 is geboren. Vader Matthias Withoos was vanaf 1647 ingeschreven in het St. Lucasgilde van Amersfoort. Toen de Fransen in het ‘rampjaar’ 1672 die stad dreigden in te nemen, verhuisde het hele gezin naar Hoorn, de geboorteplaats van moeder Wendelina. In Hoorn waren in die tijd relatief veel tekenaars van bloemen en insecten werkzaam. Volgens Weyerman maakte Withoos zich vooral zorgen om zijn vier dochters, ‘op welke delicate gerechten de Franse sprinkhanen gaarne middag- en avondmalen’.

Solanum lycopersicum. Tomaat. Tekening Alida Withoos. Coll. Bibl. Wageningen Speciale Collecties

Samen met de andere kinderen uit het gezin werd Alida Withoos door haar vader opgeleid. Haar jongere zus Maria en haar broers Johannes, Pieter en Frans, waren ook actief als tekenaars van bloemen, vogels, vlinders en andere insecten en schilders van bosstillevens. In de boedelinventarissen van Hoornse regenten kwamen geregeld zogenaamde ‘Withoosjes’ voor.

Als botanisch tekenares verkeerde Alida Withoos in een netwerk van gerenommeerde schilders en gefortuneerde plantenverzamelaars. Zo werkte zij in opdracht van Agnes Block en van de Amsterdamse Hortus; op buitenplaats de Vijverhof schilderde Alida Withoos in 1687 als eerste een door Agnes Block in Nederland gekweekte ananas. Ze werkte er ook samen met Maria Sybilla Merian aan een tekening met verschillende variëteiten van de akelei.

Deze tekeningen in opdracht van Agnes Block zijn niet bewaard gebleven. Wel bewaard zijn de twaalf bladen die Alida Withoos maakte voor de zogenaamde Moninckx-atlas (1686-1706) met 420 aquarellen naar planten in de Amsterdamse Hortus Medicus. De meeste afbeeldingen hierin zijn gemaakt door Jan Moninckx. Ook Maria Moninckx en Johanna Herolt-Graff (dochter van Merian) waren hierbij betrokken. De aquarellen werden deels gebruikt als voorbeeld voor de gedrukte platen in de tweedelige plantencatalogus van de Amsterdamse Hortus, de Horti Medici Amstelodamensis rariorum plantarum historia van Jan en Caspar Commelin. Een aantal aquarellen van Alida Withoos ligt ten grondslag aan prenten van het tweede deel. Ook dit waren nieuw geïntroduceerde planten, vooral aloë’s uit Zuidelijk Afrika. Ze werd hiervoor in 1694 betaald. De toenmalige hoogleraar botanie in de Amsterdamse Hortus was Frederik Ruysch, de vader van Rachel Ruysch, die ook ‘bosgrondjes’ schilderde.

Op zondag 23 januari 1701 trouwde Alida Withoos, inmiddels 39 jaar oud, in Amsterdam met de tien jaar jongere Amsterdamse fijnschilder Andries Cornelisz van Dalen. Mogelijk was hij een zoon uit de Amsterdamse graveurs- en portretteursfamilie Van Dalen. Er is over hem nog minder bekend dan over zijn vrouw. Drie weken daarvoor waren ze in Hoorn én in Amsterdam in ondertrouw gegaan. Er werd voor haar drie gulden ‘impost op trouwen’ betaald, het verschuldigde bedrag voor de op een na laagste vermogensklasse. In Amsterdam was Withoos woonachtig in de Anjelierstraat. Pas op 2 februari 1703, na de dood van haar vader, liet ze zich uit de Hoornse kerkgemeenschap uitschrijven voor vertrek naar Amsterdam.

Na 1700 is er van Alida Withoos geen gedateerd werk bekend, en haar werk wordt ook nergens meer vermeld. Zij stierf op de ‘Princegracht’ te Amsterdam en werd op 5 december 1730 begraven in de Westerkerk. Het kan zijn dat de bijna veertigjarige Alida na haar huwelijk niet meer heeft gewerkt. Misschien was ze werkzaam in de werkplaats of de verkoop voor het familiebedrijf van de Van Dalens, zoals toentertijd gebruikelijk was. Maar haar reputatie was inmiddels wel gevestigd. In 1794 prees Kok ‘de voortbrengsels van haar teder behandeld kunstpenseel’, waarmee zij ‘een niet onaanzienlijke plaats verworf op de lijst der kunstenaressen, welke ons vaderland, in zo groot een getal, als enig gewest heeft geleverd’.

Naslagwerken

Van der Aa; Balkema; Elck zijn waerom; Kok; Immerzeel; Lexicon van Noord-Nederlandse kunstenaressen; Regt; Thieme; Verwoert; Weyerman.

Archivalia

Stadsarchief Amsterdam: toegang 626 (Memoriael van de Hortus Medicus der Stad Amsteldam, beginnende de 3 Febr: Ao. 1684-1795/Commissie van Toezigt).
Universiteitsbibliotheek Amsterdam (UvA), Handschriftencollectie: II-A-18, Catalogus Valerius Röver, Ao. 1730.
Zie ook de bronnen, genoemd bij Liesbeth Missel (2000).

Werk

Universiteitsbibliotheek Amsterdam (UvA), Handschriftencollectie: VI G 1-9, Moninckx-Atlas.
Bibliotheek Wageningen, UR, spec. Coll.: R355A02, Konstboeck van Simon Schynvoet (Amsterdam 1690-1750?).
Van Alida Withoos zijn nog drie aquarellen (twee gedateerd 1686) bekend die mogelijk behoorden tot de Witsen-codex, een verzameling botanische tekeningen van de Kaap de Goede Hoop die toebehoorden aan Nicolaes Witsen, burgemeester van Amsterdam. In het Konst-boeck van verzamelaar Simon Schijnvoet komen zes tekeningen van Alida Withoos voor. Voor een overzicht van werken, zie Literatuur Liesbeth Missel (2000).

Literatuur

D. Onno Wijnands, The botany of the Commelins (Rotterdam/Wageningen 1983).
Jan de Belder, ‘Een rariteitenkabinet’, Bulletin van de Botanische Tuinen 13 (1984) 6-13 [over oude rozenrassen, o.a. getekend door Alida Withoos en Catharina Lintheimer].
A.W. Withoos, De 17e-eeuwse schildersfamilie Withoos van Amersfoort en Hoorn (Amsterdam 1984).
M. Schepper, Matthias Withoos, een veelzijdig talent (Nijmegen 1990) [ongepubliceerde scriptie].
Quentin Buvelot e.a., Tableaux flamands et hollandais du Musée Fabre de Montpellier (Parijs/Zwolle 1998) 304-305.
Liesbeth Missel, De wereld van Alida Withoos. Een webtentoonstelling (Wageningen 2000) [http://library.wur.nl/alida/].
M.W. Heijenga-Klomp, ‘Matthias Withoos (ca. 1672-1703) en zijn kinderen. Een Amersfoortse schildersfamilie’, Flehite. Historisch Jaarboek voor Amersfoort en Omstreken (2005) 108-131.
Annie Mieke Backer, Er stond een vrouw in de tuin. Over de rol van vrouwen in het Nederlandse landschap (Rotterdam 2016) [verschenen na publicatie van dit lemma].
Illustratie

Een portret van Alida Withoos is niet bekend.

Auteur: Liesbeth Missel

Biografienummer in 1001 Vrouwen: 382

laatst gewijzigd: 27/04/2016

Begraafplaatsen, Bloemen en Planten, Familie

Oldenburgia-Verborgen Verleden: (bet)overgrootvader apotheker 1865-1917(?)

17 november 2016 Carla Oldenburger 2 reacties

Het TV-Programma ‘Verborgen Verleden’ heeft mij aangemoedigd en nieuwsgierig gemaakt naar mijn roots en eventuele overeenkomsten in interesses en aanleg. Interesse in historische (tuin)architectuur en beplanting, in kleurgebruik in de architectuur, in (historische) tuinplanten, in muziek… komen die eigenschappen soms al eerder bij mijn en onze voorouders voor?

Mijn grootouders van vaders (Ebbers) en moeders ( Amse) kant komen beiden uit Heemstede. Ik volg nu eerst de familie Ebbers, later een keer de familie Amse.

img_2054-1 Eén van de apothekersproducten van J. Ebbers, Knobbelolie. Een middel tegen reuma? Haarlems Dagblad, 1899

Mijn overgrootvader Jan Ebbers I (1842-1923) werd geboren in Ede als zoon van de kleermaker Frans Willem Ebbers en vertrok in 1862 naar Heemstede. In 1865 trouwde hij in Haarlem met Maria Wilkes. In zijn trouwakte stond ‘apothecarsleerling’ als beroep genoteerd. Vanaf die tijd bleef hij voor altijd gevestigd in Heemstede. In 1904, in de huwelijksakte van zijn zoon Jan Ebbers II, is zijn beroep apotheker. Om enig idee te krijgen wat dit beroep voorstelde in die tijd, heb ik de volgende hoofdlijnen uit het ‘Ontwerp van Wet’ overgenomen uit het Ned. Tijdschrift Geneeskunde 1863; 7:675-80: De bevoegdheid van leerlingapotheker wordt verkregen na het afleggen van een examen. Dit examen betreft de beginselen der Nederlandsche en Latijnse talen en der rekenkunde en het bewijs, dat de kandidaat de kennis bezit van de enkelvoudige geneesmiddelen, noodig tot het gereed maken van recepten… …De bevoegdheid van hulpapotheker wordt niet verkregen dan na aflegging van een natuurkundig examen… …Apotheker zijn zij die 2 jaar als hulpapotheker hebben gewerkt… …

Na enige naspeuringen op Internet, vnl. op de website Librariana werd mij duidelijk dat mijn overgrootvader aan de oude apothekersschool te Haarlem zijn opleiding heeft genoten en als apotheker gewerkt heeft voor drie elkaar opeenvolgende huisartsen in Heemstede:Jan Ebbers I, ca. 30 jaar oud. Het niet alledaagse jasje is mogelijk gemaakt door zijn vader kleermaker Frans Willem Ebbers

Gottlieb Hoffmann (1814-1886). Zijn woonhuis en praktijk waren gevestigd op Binnenweg 11 (een woonhuis en een apothekershuis). Zie het artikel van J.W.G. van Doorn in Tijdschrift Heerlijkheden, Jg.26, nr.99, febr. 1999. Hoffmann werkte als huisarts van 1837-1879 en in 1865 was Jan Ebbers I hier dus zijn (leerling-)apotheker.

Beide huizen werden na beëindiging van de praktijk gekocht door overgrootvader. Waarschijnlijk heeft het gezin met toen zes kinderen hier zijn intrek genomen en zal hier omstreeks 1900 onder de naam Fa. J. Ebbers, de eerste kruidenierswinkel in Heemstede zijn gestart.

De Eerste Heemsteedsche Courant | 28 december 1928 | pagina 4

Het pand Binnenweg 11 stond 1 januari 1926 (Adresboeken Haarlem) op naam van een jongere broer van mijn grootvader Gustaaf Adolf Ebbers (12 maart 1881 – 1 juli 1943), in 1918 gehuwd met Johanna Granneman (4 dec. 1884 – 26 jan. 1949). Hij was in dat pand waarschijnlijk al omstreeks 1900 een bedrijf in kruideniers- en grutterswaren begonnen, terwijl drie van zijn zusters met hun ouders naar Raadhuisstraat 92 vertrokken waren en daar eveneens een dergelijke winkel dreven. Dat vijf van de kinderen in het kruideniersvak terecht kwamen is niet echt verwonderlijk. In de 19de eeuw was er nog geen scherpe scheiding tussen de beroepen van kruidenier en apotheker. In de eerste kruideniers-winkels werden aanvankelijk kruiden (extracten van wilde planten), specerijen, koffie en thee verkocht. Later specialiseerden dergelijke winkels in delicatessen (bijzondere lekkere eetwaren) en comestibles (fijne eetwaren). Zie de advertentie hierboven.

dr. Klaas Prins (1853 -1905). Hij nam de praktijk van Gottlieb Hoffmann over. Zijn woonhuis en praktijk waren gevestigd op Binnenweg 88. Prins werkte als huisarts van 1879-1897.
dr. Mattheus Colenbrander (1867-1939). Hij nam de praktijk van dr. Prins over.

Jan Ebbers I, tussen 60 en 70 jaar oud

Prins’ woonhuis en praktijk waren vanaf 1908 gevestigd in Huis Overlaan op het Raadhuisplein. Colenbrander werkte als huisarts van 1897-1932.

Jan Ebbers I, ca. 75 jaar (ca. 1917), in zijn laatste apotheek op het Raadhuisplein

Waarom vertel ik dit nu allemaal? O ja, om eventuele overeenkomsten in interesses en aanleg te ontdekken tussen onze voorouders en onze eigen interesses, zoals interesse in historische tuinen en planten en architectuur, in kleurgebruik in de architectuur, in muziek… etc.

Wel, de eigenschap plantenkennis blijkt zich gedurende enige geslachten te continueren. Het oudste bewijs zijn twee oude boeken die van (bet)overgrootvader afkomstig zijn. Het gaat om Onze Flora: beschrijving van de familiën, voornaamste geslachten en soorten der in Nederland in het wild groeiende, verwilderde, verbouwde en aangeplante gewassen, alsmede van eenige fraaie en nuttige Midden-Europesche planten, naar de 2e uitgaven van Carl Hoffmann’s Botanischer Bilder-Atlas, van dr. A.C. Oudemans, uitgegeven in Zutphen door W.J. Thieme in 1900; en het boek Nederlandsche Planten, met 55 losse lithografieën in kleuren, van Dr. J. Ritzema Bos. De litho’s zijn van Th. Nieuwenhuis en L. Klaver. Uitgave Amsterdam, S.L. van Looy, 1905. Deze boeken zal onze (bet)overgrootvader in de periode van zijn laatste werkgever hebben bestudeerd. Hij heeft ze doorgegeven aan mijn vader, die zich ontwikkeld heeft als een groot amateur-botanicus. In zijn tuin was de hele flora van Nederland te vinden en dit is niet overdreven.

am1047-9-LR-1-1 J. Ritzema Bos. Nederlandsche Planten. 1905

Onze (bet)overgrootvader en Heemsteeds apotheker en zeer bekende inwoner Jan Ebbers I is 24 maart 1923 op J.D. Zochers Algemene Begraafplaats te Heemstede begraven.

Architectuur, Bloemen en Planten, Buitenplaatsen, Groen Erfgoed, Landschap

Kasteel Geldrop. Een edel verleden.

17 november 2016 Carla Oldenburger Een reactie plaatsen

Eugène Franken, Bart Klomp en Saskia Minjon. Kasteel Geldrop. Een edel verleden. Utrecht (Uitgeverij Matrijs ism Stichting Kasteel geldrop), 2016. Prijs 24,95. ISBN 978-90-5345-518-0.

Boekomslag

Hieronder volgt eerst de tekst over Kasteel en kasteelpark Geldrop uit de Gids voor de Nederlandse Tuin- en Landschapsarchitectuur (2000) en vervolgens de tekst overgenomen van de website van uitgever Matrijs:

(Gids…): “Aan de Kleine Dommel ligt het oorspronkelijk middeleeuwse kasteel Geldrop, omgeven door een landschappelijke aanleg uit ongeveer 1870, de ‘Engelse tuin’ genaamd. Bij het tot stand brengen van deze aanleg werd het westelijke deel van de slotgracht gedempt. Gazons en weiden met groepen loofbomen karakteriseren dit zeer gave parklandschap. Bijzondere bomen in het park zijn een mammoetboom, een oosterse plataan, een treurbeuk en een metasequioa. De eiken aan de randen van de Engelse tuin zijn de oudste bomen in het park. Ten westen van de Engelse tuin ligt een fraaie moestuin, ‘Baron z’n Hof’ genaamd, met een oude leimuur met leifruit, een oranjerie, kassen en broeibakken. In de kleine boomgaard met uitzicht op de rooms-katholieke kerk van Geldrop worden bijzondere, oude fruitrassen gekweekt, zoals kweepeer en mispel. Ook ligt er een kinderboerderij op de plaats waar in vroeger dagen de moestuin en het rosarium lagen. In het voorjaar vindt men er stinsenplanten zoals bosanemonen, sneeuwklokjes, wilde hyacinten en narcissen. Het kasteel met park is in 1974 door de gemeente aangekocht en in 1996 overgedragen aan de Stichting Kasteel Geldrop. In het kasteel is een oudheidkamer gevestigd en er worden tentoonstellingen van beeldende kunst georganiseerd. In de tuigkamer en de paardenstal is een natuurinformatiecentrum.”

Aanvullend: Vanaf 2010 is door tuinarchitectenbureau Bosch en Slabbers een beheerplan en een renovatie voorgesteld, vanaf 2012 in uitvoering genomen. Zie www.bosch-slabbers.nl en de plattegrond hieronder.

Plan Bosch en Slabbers, 2010.

(informatie uitgeverij Matrijs):

Sinds de veertiende eeuw ligt Kasteel Geldrop tussen het centrum van Geldrop en het beekje de Kleine Dommel. De vier muurankers op de gevel van het kasteel markeren 1616, het jaar van de wederopbouw van het kasteel, nadat het ruim honderd jaar eerder door de Geldersen was verwoest.

2016 was voor het bestuur van Stichting Kasteel Geldrop de aanleiding om het 400-jarig bestaan van het huidige kasteel te vieren met onder meer de uitgave van het boek Kasteel Geldrop. Een edel verleden. Een boek met verhalen over de geschiedenis van het kasteel en zijn voormalige bewoners, bezoekers en eigenaren. Uit brieven en nog niet eerder vertaalde dagboeken blijken interessante verbindingen tussen Kasteel Geldrop en roemruchte politici, kunstenaars en leden van de koninklijke familie. Zo komt u de schilder Rubens tegen in de beschrijving van het dagelijks leven van de gevluchte bisschop Ophovius, die in Kasteel Geldrop zijn zetel had na de inname van ’s-Hertogenbosch door stedendwinger Frederik Hendrik van Oranje. Ook over de markante bewoner Hubertus Paulus Hoevenaar is veel te vertellen. Als verarmd lid van een voorname familie maakte hij een avontuurlijke tocht naar de Oost. Met zijn technische kennis, zakelijk instinct en het lucratieve contract van koning Willem I op zak, maakte hij snel carrière en vergaarde hij zijn vermogen. Van hem heeft het kasteel zijn huidige vorm gekregen. Later trouwde dochter Arnaudina Hoevenaar met de burgemeester van Voorburg Henri van Tuyll van Serooskerken en hun nazaten bleven tot 1974 op het kasteel wonen. Van de laatste bewoners, personeelsleden en gasten zijn vele interviews afgenomen en verwerkt tot een beeldend verhaal over het leven op een voornaam huis met een edel verleden: Kasteel Geldrop.

VERSCHIJNT OP 1 DECEMBER 2016. Als u dit boek vóór 1 december bestelt, wordt uw bestelling als voorintekening beschouwd en krijgt u het direct na verschijning thuisgestuurd.

Bloemen en Planten, Familie, Landschap

Oldenburgia-(Bet)overgrootmoeder op een balkon in Montmartre

9 november 2016 Carla Oldenburger 3 reacties

De Kalender 2017 van het Gemeente Museum Den Haag heeft onze (bet)overgrootmoeder op de omslag gezet. Goed idee.

Jacob Maris, Portret van Johanna Hendrika (Henriëtte) Maris (1852-1924). Collectie Gemeente Museum Den Haag. Detail

21 mei 2016 plaatsten we hier onder de knop Berichten een foto-portret van onze (bet)overgrootmoeder Maria Ebbers-Wilkes (geb. 1841), onder de titel Vrouwen in de bloemetjes. Hoe heurt het eigenlijk?

Ook de vrouw op bovenstaand schilderij staat in de bloemetjes (bloeiende Prunus?). Vanaf het balkon kijkt zij op tuinen in Montmartre, het dorp dat vanaf 1860 door de stad Parijs was geannexeerd. Ook zij is onze (bet)overgrootmoeder, namelijk Johanna Hendrika (Henriëtte) Maris, geboren in 1851 en gehuwd in 1868 met Laurens Vogelesang, (hoofd–onderwijzer), eerst in Den Haag en later in Amsterdam.

Johanna Hendrika was een nicht van de gebroeders en kunstschilders Maris, Jacob, Matthijs en Wilem. Hun vader was de boekdrukker Mattheus Maris, getrouwd met Hendrika Bloemert en hun grootvader was Wenzel Maresch, steenhouwer van beroep en afkomstig uit Praag en in 1808 gehuwd met Elisabeth Smet. Niet verwonderlijk dus dat Johanna Hendrika door broer Jacob Maris is geschilderd. Het schilderij dateert van 1869, toen Johanna ongeveer 18 jaar oud was. Jacob was een huiselijke familieman en zijn modellen waren vaak hem vertrouwde personen zoals zijn dochters Henriëtte, Tine en Anna en zijn zoon Willem Matthijs. En dus ook zijn nichtje Johanna Hendrika.

In 1869 was Jacob in Parijs gevestigd. Het schilderij heeft verschillende namen, zoals Het Breistertje, Meisje op balkon, Meisje op balkon in Montmartre, maar voor ons is het gewoon betovergrootje. Vroeger ging ik in vakanties met mijn vader naar haar kijken in het Gemeente Museum en het wordt tijd dat ik dat nu met mijn kleindochter ga doen.

Johanna Hendrika Vogelesang-Maris met kleinzoon Jan Ebbers III. Fotograaf onbekend

Jacob Maris, Portret van Johanna Hendrika Maris (geb. 1852). Collectie Gemeente Museum Den Haag

Advertentie uit Algemeen Handelsblad, 17 maart 1924

Van (bet)overgrootmoeder bezitten we ook nog een foto en een overlijdensadvertentie. Op de foto wordt zij afgebeeld met een kleinzoon, mijn vader Jan Ebbers III. Jammergenoeg staat niet achterop de foto hoe oud Johanna toen was. Ik schat even in de zestig. Onder deze foto beelden we hier nu het hele schilderij af, om het jonge en het oude gezicht te vergelijken, en een kopie van de overlijdensadvertentie uit het Algemeen Handelsblad, waaruit blijkt dat ze op de Begraafplaats Huis te Vraag werd begraven en dat ze toen woonde op het adres Veerstraat 37 (huis gebouwd 1912) te Amsterdam.

Begraafplaats Huis te Vraag te Amsterdam

Meer schilderijen van Jacob Maris van familieleden, zijn dochters en zoon:

Henriëtte en Tine Maris, kinderen van Jacob Maris

Tine Maris, dochter van Jacob Maris

Henriëtte Maris, dochter van Jacob Maris

Henriëtte en Tine Maris, dochters van Jacob Maris

Willem Maris jr.,zoonvanJacobMarisWillem Maris jr., zoon van Jacob Maris

Architectuur, Bloemen en Planten, Boekaankondigingen, Buitenplaatsen, Groen Erfgoed, Landschap, Nieuws

Haagse en Leidse buitenplaatsen, wie wat waar?

7 november 2016 Carla Oldenburger Een reactie plaatsen

Haagse en Leidse buitenplaatsen: over landelijke genoegens van adel en burgerij. Heemstede 2016. Auteur René Dessing. Vandaag eerste exemplaar aangeboden aan de Commissaris van de Koning van Zuid-Holland.

(tekst gedeeltelijk overgenomen van uitgever Kantoor Verschoor Bookmakers): Het boek behandelt de buitenplaatsen in de wijde omgeving van Den Haag en Leiden, die tussen de 17de en 20ste eeuw gesticht zijn door adel, kooplieden, ambtenaren en wetenschappers om er in de zomer te genieten van het buitenleven. René Dessing brengt deze rijke lustoorden van weleer opnieuw tot leven en nodigt de lezer uit ze vooral te bezoeken.

Het boek geeft een overzicht van circa veertig buitenplaatsen in Zuid-Holland, vooral in de driehoek Den Haag-Wassenaar-Leiden, maar ook langs de Vliet, in Warmond en de Bollenstreek. Samen bieden ze meeslepende verhalen over rijkdom, macht, architectuur- en tuingeschiedenis, maar ook over ziekte en dood, faillissementen en oorlogsgeweld.

Ook wordt informatie verstrekt over wat je op deze buitenplaatsen kunt zien en doen. Sommige zijn als museum toegankelijk, bij andere kun je prachtig wandelen en weer andere organiseren activiteiten, van natuur- en tuinexcursies tot concerten en cursussen voor kinderen. En op een flink aantal kun je trouwen en feesten.

232 blz., € 19,95, rijk geïllustreerd,
ISBN 978 90 8258 930 6
Te bestellen via bol.com en de uitgever.

Een bespreking zal volgen als ik het boek ontvangen en gelezen heb.

Architectuur, Bloemen en Planten, Boekaankondigingen, Buitenplaatsen, Groen Erfgoed

Kasteel Levendaal en een oude dikke linde

2 november 2016 Carla Oldenburger Een reactie plaatsen

Jl. vrijdag, 28 october, werd het prachtige boek ‘Het groene goud: 50 jaar boomverzorging in Nederland’ uitgereikt, geschreven door Jorn en Lia Copijn en Marina Lamsris. Zie ons bericht van 7 october 2016.

Ter ere van de boekuitreiking werden die middag in een grote witte tent en onder de beroemde dikke linde van Kasteel Levendaal alle genodigden getrakteerd op een prachtig verhaal van Jorn, gepaard gaande met korte toespraken van anderen en een glaasje en andere heerlijkheden nadien.

Jorn en Lia Copijn temidden van kinderen en kleinkinderen bij de “1000-jarige” linde op Levendaal

De oude dikke linde langs de Levendaalselaan in Rhenen is zowel voor Jorn en Lia Copijn als voor het vak boomverzorging een belangrijke boom. Hier hebben Jorn en Lia elkaar ontmoet en sloeg de vonk over. De verzorging van deze boom betekende voor hen het begin van de boomverzorgingspraktijk in Nederland.Kasteel Levendaal. Jan de Beijer, 1745. Met in het midden de oude linde op de voorhof?

Op de plaats van het vroegere kasteel Levendaal staat nu een boerderij (Klein Levendaal) met een “1000-jarige” linde op de voormalige voorhof van het kasteel. De funderingen van het oude kasteel Laar (later Levendaal genoemd) bevinden zich in de grond bij de boerderij. Het kasteel is gebouwd kort na 1331 en in 1820 afgebroken. De grachten zijn na 1945 met puin van de linie dichtgegooid.

Voor wandelaars vanuit Rhenen beveel ik de volgende route aan: neem vanaf het station Rhenen de Levendaalseweg, vervolg die door het bos. Aan het eind van de weg door het bos steek je de Cuneraweg over. Je bent dan op de Levendaalselaan. De boerderij Klein Levendaal is te vinden aan je rechterhand op nummer 6. Je kunt daar fruit kopen en vragen of je de linde mag bewonderen.

En als je toch op de Cuneraweg wandelt, iets zuidelijker langs de weg lag Kasteel Heimerstein, ook afgebroken en later vervangen door Huize Heimerstein (zie afbeelding hieronder) en nog later weer vervangen door een huis voor mensen met een verstandelijke beperking. Tegenover het huis in het bos ligt nog de oude ijskelder van Kasteel Heimerstein.

1k0 Huize Heimerstein voor Wereldoorlog II

Architectuur, Bloemen en Planten, Buitenplaatsen, Groen Erfgoed, Onderzoek, Stijl

Buxus of Randpalm ziek? Wat nu?

19 oktober 2016 Carla Oldenburger 6 reacties

Is zieke Buxus sempervirens of Randpalm vervangbaar?

Buxus hierboven als randplant en structuurmaker. Foto Brittanica.com

Buxus sempervirens of Randpalm kennen we als plant die bloemperken afscheidt van gras of paden. De plant is heldergroen, wordt niet te hoog en geeft een hele duidelijke vorm en structuur aan bloembedden, zoals in het plaatje hierboven aan bedden met lavendel en Santolina (?) en geknipte boompjes.

Helaas heerst er tegenwoordig een schimmelziekte in de Buxus (te herkennen aan bruin blad en zwarte takjes). Deze buxus-ziekte verspreidt zich snel door Nederland en daarbuiten. Het wordt dus tijd dat we serieus over een duurzame vervanger (in plant of ander materiaal) gaan nadenken. Intussen hebben Het Loo, Kasteel Assumburg en Huis Verwolde gekozen voor Ilex crenata (Japanse Hulst). Wij proberen nu samen met GLK (Gelders Landschap & Kastelen) een oplossing voor de tuin van Kasteel Staverden aan te dragen.

Die vervangende plant zal zoveel mogelijk op de Buxus sempervirens moeten lijken en/of haar eigenschap van afperking en structuurmaker zoveel mogelijk moeten kunnen imiteren. Er zijn twee mogelijkheden waar we aan denken. Of we zoeken naar planten die zich schikken in randen of we zoeken naar historische niet-plantaardige materialen die geschikt zijn voor afperking en de structuur van bloembedden accentueren.

Ook in historische tijden werden in plaats van buxus al andere planten gebruikt, bijvoorbeeld tijm, lavendel en kleine anjertjes. Als structuurbepalende materialen gebruikte men aan de buitenzijde van bloembedden en als afscheiding van paden ook op hun kant geplaatste houten planken, die deels in de grond werden ingegraven èn klinkers die op vele manieren geplaatst konden worden, bijvoorbeeld op hun korte of lange kant geplaatst in de aarde, plat liggend op de aarde (in de lengte of in de breedte langs pad of bed), en diagonaal op hun korte kant geplaatst in de aarde.

Bij vervanging speelt anno 2016 ook het dure onderhoud (knippen van de Ilex en onkruidvrij houden van de grond waarin de Ilex wordt geplant) een rol omdat het onderhoud niet meer aftrekbaar is. Het lijkt dus goedkoper om over te stappen op materialen van steen of hout of staal. Maar in dat geval zal het beeld van veel tuinen toch sterk gaan veranderen en steeds meer verloren gaan.

Van alle mogelijkheden zijn wat voorbeelden bijeengezocht:

A. een groepje met andere randplantjes (Ilex crenata, Santolina, Lavendel).

B. een groepje met bakstenen structuurmakers.

Tuinbaas Willem Zieleman plant Ilex crenate in de tuin van Paleis Het Loo

Dwarf germander, barberry & santolina Knot garden detail from the herb garden parterre, creating visual effect with patterns of planting design

santolinaborder

opsluitband-6x30x100-cm-zwart_3_l

images-3

rock_edging

borders-for-flower-beds

images-1

flower-bed-edging-with-brick

images

Bloemen en Planten, Boekaankondigingen, Landschap, Nieuws, Vogels etc.

FILM EN BOEK ‘LEVENDE RIVIER’ MET LEZING RUBEN SMIT

18 oktober 2016 Carla Oldenburger Een reactie plaatsen

(overgenomen van het programma van het Heerenstraattheater in Wageningen):

LEVENDE RIVIER MET LEZING RUBEN SMIT

Lezing Ruben Smit en Filmvertoning, Heerenstraattheater Wageningen, 1 november 2016, 19.30 uur

“IK VAAR VERDER RICHTING DE GREBBEBERG. ALS EEN ENORME TONG LIGT DE STUWWAL IN HET LANDSCHAP. LANGS WAGENINGEN, WAAR IK OOIT BEGON MET STUDEREN, OP WEG NAAR DE BLAAUWE KAMER. SINDS DE JAREN NEGENTIG BROEDT HIER EEN KOLONIE LEPELAARS. PRACHTIG SIERLIJK WITTE VOGELS DIE HUN NAAM DANKEN AAN HUN LEPELVORMIGE SNAVEL. EN RINGSLANGEN… MAAR VOORDAT IK DAAR KOM DUIK IK EERST IN DE WERELD VAN DE DODE BOMEN. RIJKSWATERSTAAT GOOIT NAMELIJK VLAKBIJ WAGENINGEN DODE BOMEN IN DE RIVIER WAAR OOK SCHEEPVAARTVERKEER LANGSKOMT.”

DE NIEUWSTE FILM VAN RUBEN SMIT, LEVENDE RIVIER, OPGENOMEN OA IN NATUURGEBIED DE BLAAUWE KAMER IN WAGENINGEN EN RHENEN. DE FILMMAKER IS DEZE AVOND AANWEZIG EN GEEFT EEN LEZING VOORAF AAN DE FILM.

KAARTEN VOOR DEZE VOORSTELLING KOSTEN € 12,50 INLCUSIEF EEN HAPJE EN EEN DRANKJE IN DE PAUZE.

FILMINHOUD
VAAR MEE MET DE MAN IN ZIJN KANO. OP ZIJN TOCHT DWARS DOOR NEDERLAND, VAN LOBITH TOT DE NOORDZEE. DE RIJN, ÉÉN VAN DE MACHTIGE ADERS DIE ONS NEDERLAND HEBBEN GEMAAKT EN GEVORMD. EEN LAND VAN WATER. DE RIVIEREN DIE ONS LAND DOORSNIJDEN ZIJN ZOVEEL MEER DAN ALLEEN EEN BAK MET WATER DIE SOMS VOL IS EN DAN WEER LEEG. HET ZIJN KRAAMKAMERS VOL MET LEVEN, MET ZONSONDERGANGEN EN ZONSOPGANGEN DIE JE HART DOEN OVERSLAAN EN MET EEN VERRASSING ACHTER ELKE RIETKRAAG. WAAR MENSENHANDEN HARD HEBBEN GEWERKT; NEVENGEULEN, OVERSTROMINGSVLAKTES, ONTPOLDERING. INRICHTINGSMAATREGELEN DIE VAAK VELE POSITIEVE EFFECTEN HEBBEN OP ALLES WAT GROEIT EN BLOEIT.

DE LEVENDE RIVIER IS EEN NATUURDOCUMENTAIRE WAARBIJ RUBIN SMIT TERUGGAAT NAAR DE PUURHEID DIE PAST BIJ ZIJN STYLE. SPELEND MET LICHT, SCHERPTE EN DIEPTE BRENGT HIJ OP ZIJN KENMERKENDE INTIEME WIJZE DE SCHOONHEID EN VERWONDERING VOOR DE NATUUR HEEL DICHTBIJ. RUBEN LEERT JE KIJKEN NAAR DE NEDERLANDSE NATUUR. LAAT JE ZIEN WAT JE ZELF NIET ZAG. DE GECOMPONEERDE HARPMUZIEK VAN ANNE VAN SCHOTHORST (HARP & SOUL) EN DE FILMBEELDEN VAN LEVENDE RIVIER HEBBEN ELKAAR GEVONDEN, ALSOF HET ZO HEEFT MOETEN ZIJN.

Bestelling boek en dvd, zie http://levende-rivier.nl

Alle leeftijden.

Architectuur, Bloemen en Planten, Boekaankondigingen, Buitenplaatsen, Groen Erfgoed, Interieur, Landschap

Ithaka Prijs bekend

13 oktober 2016 Carla Oldenburger Een reactie plaatsen

(deels overgenomen van de website van skbl.nl):

Uitreiking SKBL- Ithaka Prijs 2016:

Er zijn 2 winnaars voor 2016 bekend gemaakt (12 oktober op De Vanenburg in Putten). Het Ithakastipendium werd niet uitgereikt, zodat het geld dat hiervoor was gereserveerd naar een tweede geselecteerd boek kon worden doorgeschoven.

Gisteren vond de uitreiking van de Ithakaprijs en het Ithakastipendium 2016 plaats (beide groot € 5.000,-). De laatste werd niet uitgereikt omdat er dit jaar geen passende inzending was. Het stipendium werd doorgeschoven naar de prijs en daarmee was er ruimte voor twee winnaars:

* Kees van der Leer en Henk Boers namen de prijs in ontvangst voor het boek Huygens’ Hofwijck. De buitenplaats van Constantijn en Christiaan. Volgens de jury: ‘het mooiste boek en meest fascinerende verhaal’.

*Martin van den Broeke kreeg voor het boek Het Pryeel van Zeeland. Buitenplaatsen op Walcheren 1600-1820 alle eer. Volgens de jury: ‘wetenschappelijk de meest diepgaande en gedegen studie’. Zie ook onze aankondiging van dit boek 23 mei jl.

Oldenburgers Binnenstad en Buitenleven feliciteert beiden met hun wel verdiende prijs.